دسته: روانشناسی و علوم تربیتی یك كشف بزرگ سبب حل شدن یك مسأله بزرگ می‌شود، ولی در حل هر مسئله حبه‌ای از اكتشاف وجود دارد مسئله شخص ممكن است چندان پیچیده نباشد، ولی اگر كنجكاوی وی را برانگیزد و ملكه‌های اختراع و اكتشاف را در فرد به كار وادارد، و اگر آن را با وسایل و تدابیر خود حل كند ممكن است از تنش و شادمانی حاصل از پیروزی در اكتشاف شاد شود، چنین حال و تجربه‌ای در سالهای تجربه
قیمت فایل فقط 6,900 تومان
بررسی تأثیر آموزش راهبردهای حل مسأله در پیشرفت ریاضی و بهبود نگرش نسبت به درس ریاضیات در دانش‌آموزان
چكیده:
در این پژوهش تأثیر روش آموزش راهبردهای حل مسأله بر پیشرفت تحصیلی ریاضیات و نگرش نسبت به ریاضی مورد بررسی قرار گرفت. جامعه آماری این پژوهش عبارت بود از: دانش‌آموزان پسر سال دوم راهنمایی مدارس شهرستان طارم در سال تحصیلی 82-81 كه نمره ریاضی آنها در نیم سال اول كمتر از 12 بود. آزمودنی‌های این پژوهش به صورت تصادفی انتخاب شدند. به این ترتیب كه از روی فهرست مدارس راهنمایی این شهرستان یك مدرسه به عنوان نمونه انتخاب شد. از آنجا كه این مدرسه فقط دارای دو كلاس راهنمایی بود، دانش‌آموزان این دو كلاس كه نمره ریاضی نیم سال اولشان كمتر از 12 بود انتخاب و پیش‌آزمون مقیاس نگرش سنج نسبت به ریاضی بر روی آنها اجرا گردید. در این میان 30 نفر به عنوان گروه آزمایش و گواه انتخاب شدند. سپس آموزش روش راهبردهای حل مسأله بر روی گروه آزمایشی به اجرا درآمد (به مدت 7 جلسه) و در پایان یك آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی و نیز پس آزمون مقیاس نگرش نسبت به ریاضی بر روی دو گروه اجرا گردید.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده‌ها نشان داد كه این روش پیشرفت تحصیلی گروه آزمایشی را در قیاس با گروه گواه افزایش داد همچنین نگرش گروه آزمایش را هم نسبت به ریاضیات بهبود بخشید.
فهرست مطالب
عنوان صفحه
فصل اول: طرح تحقیق
مقدمه.......................................................................................................................
بیان مسئله................................................................................................................
ضرورت تحقیق........................................................................................................
اهداف تحقیق............................................................................................................
فرضیه‌های پژوهش.................................................................................................
تعریف اصطلاحات و متغیرها..................................................................................
تعریف نظری راهبردهای حل مسئله........................................................................
تعریف عملیاتی راهبردهای حل مسئله.....................................................................
متغیرهای تحقیق.......................................................................................................
متغیر مستقل............................................................................................................
متغیر وابسته............................................................................................................
متغیرهای كنترل.......................................................................................................
تعریف عملیاتی آموزش راهبردهای حل مسأله (متغیر مستقل)...............................
تعریف نظری نگرش (متغیر وابسته اول).................................................................
تعریف عملیاتی نگرش نسبت به ریاضی (متغیر وابسته اول)...................................
تعریف نظری پیشرفت تحصیلی ریاضیات (متغیر وابسته دوم)...............................
تعریف عملیاتی پیشرفت تحصیلی ریاضیات (متغیر وابسته دوم)............................
فصل دوم: پیشینه و زمینه‌های نظری پژوهش
مقدمه.......................................................................................................................
الف) مبانی نظری در زمینه موضوع تحقیق.............................................................
تعریف و ویژگیهای مسئله و حل مسئله...................................................................
حل مسئله و انتقال یادگیری.....................................................................................
رابطه بین تفكر انتقادی و حل مسئله........................................................................
راهبردهای حل مسئله و فراشناخت.........................................................................
عنوان صفحه
نظریه‌های پیرامون حل مسئله..................................................................................
حل مسئله از دیدگاه رفتارگرایان ...........................................................................
حل مسئله از دیدگاه گشتالت....................................................................................
رویكرد خبرپردازی به حل مسئله............................................................................
مراحل آموزش حل مسئله (الگوی دی چكووكرافورد)............................................
طرح جورج پولیا پیرامون حل مسئله........................................................................
مبانی نظری در زمینه نگرش...................................................................................
تعریف نگرش...........................................................................................................
ویژگیها و ابعاد نگرش.............................................................................................
تغییر نگرش..............................................................................................................
الگوهای یادگیری تغییر نگرش.................................................................................
الف) نظریه محرك – پاسخ......................................................................................
نظریه هاولند............................................................................................................
ب) نظریه مشوقها و تعارضها.................................................................................
الگوهای شناختی تغییر نگرش..................................................................................
الف) نظریه تعادل.....................................................................................................
ب) نظریه توافق........................................................................................................
ج) نظریه همسازی شناختی......................................................................................
د) نظریه قضاوت اجتماعی.......................................................................................
الگوهای كاركردی....................................................................................................
نگرشها و آموزش و پرورش..................................................................................
ب) یافته‌های پژوهش در زمینه موضوع تحقیق.......................................................
فصل سوم: روش تحقیق
روش تحقیق.............................................................................................................
جامعه آماری ..........................................................................................................
نمونه و روش نمونه‌گیری........................................................................................
ابزار پژوهش...........................................................................................................
عنوان صفحه
شیوه اجرا................................................................................................................
روش تجزیه و تحلیل داده‌ها....................................................................................
فصل چهارم: تحلیل نتایج و بیان توصیفی یافته‌ها
4-1) مقدمه .............................................................................................................
4-2) آزمون همتاسازی...........................................................................................
4-3) تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار توصیفی.......................................................
4-4) تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از آمار استنباطی........................................
الف) فرضیه اول......................................................................................................
ب) فرضیه دوم........................................................................................................
فصل پنجم: بحث و نتیجه‌گیری
نتایج پژوهش............................................................................................................
محدودیتهای پژوهش...............................................................................................
پیشنهادات به پژوهشگران.......................................................................................
فهرست منابع فارسی...............................................................................................
فهرست منابع لاتین .................................................................................................
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (3-1) مقایسه درصد صفحات كتاب اختصاص یافته به مواد سه‌گانه و درصد نمرات
امتحانی.....................................................................................................................
جدول (4-1) مقایسه شاخص‌های آماری نمرات ثلث دوم دو گروه تجربی و گواه
جدول (4-2) توزیع فراوانی نمرات گروه گواه در پیش‌آزمون مقیاس نگرش‌سنج نسبت به
ریاضی.....................................................................................................................
جدول (4-3) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات گروه گواه در پیش
آزمون نگرش نسبت به ریاضی...............................................................................
جدول (4-4) توزیع فراوانی نمرات گروه گواه در پس آزمون مقیاس نگرش‌سنج نسبت به
ریاضی.....................................................................................................................
جدول (4-5) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات پس آزمون مقیاس نگرش
نسبت به ریاضی......................................................................................................
جدول (4-6) توزیع فراوانی نمرات گروه گواه در پس آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی
جدول (4-7) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات پس آزمون پیشرفت
تحصیلی ریاضی گروه گواه.....................................................................................
جدول (4-8) توزیع فراوانی نمرات گروه آزمایشی در پیش آزمون نگرش نسبت به ریاضی
جدول (4-9) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات پیش آزمون نگرش
گروه آزمایش .........................................................................................................
جدول (4-10) توزیع فراوانی نمرات گروه گواه در پس آزمون مقیاس نگرش‌سنج نسبت به
ریاضی.....................................................................................................................
جدول (4-11) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات پس آزمون نگرش نسبت
به ریاضی گروه گواه...............................................................................................
جدول(4-12) توزیع فراوانی نمرات گروه‌آزمایشی در پس‌‌آزمون پیشرفت تحصیلی ریاضی
جدول (4-13) اندازه‌های گرایش مركزی و تغییرپذیری مربوط به نمرات پس آزمون پیشرفت
تحصیلی ریاضی گروه آزمایش ..............................................................................
جدول (4-14) اطلاعات حاصل از تحلیل داده‌ها، اجرای آزمون t و استخراج t جدول در مورد
فرضیه شماره 1......................................................................................................
جدول (4-15) اطلاعات حاصل از تحلیل داده‌ها، اجرای آزمون t و استخراج t جدول در مورد
فرضیه شماره 2......................................................................................................
فهرست اشكال
عنوان صفحه
شكل (2-1) بازنمایی شناختی مسئله از یك ساخت شناختی اثر گرینو....................
شكل (2-2) استراتژی احتمالی گرینو......................................................................
شكل (2-3) واحد TOTE........................................................................................
شكل (2-4) مسئله پاندول دی چكووكرافورد..........................................................
شكل (2-5) مراحل مختلف فرایند تغییر نگرش بر طبق الگوی هاولند.....................
شكل (2-6) ساختهای شناختی متعادل و نامتعادل..................................................
شكل (3-1) طرح پس آزمون با گروه كنترل..........................................................
شكل (3-2) طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه كنترل....................................
فهرست نمودار
عنوان صفحه
نمودار (4-1) مقایسه میانگین نمرات پیشرفت تحصیلی ثلث دوم درس ریاضی.....
نمودار (4-2) نمودار ستونی میانگین‌های دو گروه گواه و آزمایش در آزمون پیشرفت تحصیلی
ریاضیات..................................................................................................................
نمودار (4-3) نمودار ستونی میانگین‌های نمرات حاصل از تفاوت نمرات
آزمودنی‌های دو گروه گواه و آزمایش در پیش آزمون و پس آزمون مقیاس نگرش نسبت به ریاضیات
فصل اول
طرح تحقیق
مقدمه:
یك كشف بزرگ سبب حل شدن یك مسأله بزرگ می‌شود، ولی در حل هر مسئله حبه‌ای از اكتشاف وجود دارد. مسئله شخص ممكن است چندان پیچیده نباشد، ولی اگر كنجكاوی وی را برانگیزد و ملكه‌های اختراع و اكتشاف را در فرد به كار وادارد، و اگر آن را با وسایل و تدابیر خود حل كند ممكن است از تنش و شادمانی حاصل از پیروزی در اكتشاف شاد شود، چنین حال و تجربه‌ای در سالهای تجربه‌پذیری می‌تواند شوق و ذوقی برای كار عقلی و فكری پدید آورد و آثار خود را بر ذهن و روان و خصلت شخص در تمام عمر باقی گذارد (پولیا[1]، 1944، ترجمه آرام، 1377).
بنابراین، معلم ریاضیات فرصت بزرگی در برابر خویش دارد. اگر وقت اختصاصی خود را به تمرین دادن شاگردان در عملیات پیش پا افتاده بگذراند، علاقه و دلبستگی آنان را می‌كشد و مانع رشد و تعامل عقلی آنان می‌شود و باید گفت فرصتی را كه در اختیار داشته به صورت بدی صرف كرده است، ولی اگر كنجكاوی دانش‌آموزان را با مطرح كردن مسائلی متناسب با دانش و شناخت ایشان برانگیزد و در حل مسائل با طرح كردن پرسشهایی راهنما به یاری آنان برخیزد می‌تواند ذوق و شوق و وسیله‌ای برای اندیشیدن مستقل در وجود ایشان پدید آورد.
در مقدمه كتاب ریاضی سال دوم راهنمایی تألیف هیأت مؤلفان كتب درسی آمده است: درس ریاضی یكی از درسهای مهم و بنیادی است، در این درس دانش‌آموزان روش درست اندیشیدن را در حل مسائل فرا می‌گیرند و با محاسبه‌های عددی مورد نیاز در سایر درسها آشنا شده و كاربردهای ریاضی را در حل مسأله‌های روزمرة زندگی یاد می‌گیرند. دانش‌آموزان عموما به اهمیت ریاضی واقفند و می‌دانند داشتن پایه‌ای خوب در درس ریاضی تا چه حد به پیشرفت آنها در سایر درسها كمك می‌كند، اما اغلب نمی‌دانند كه درس ریاضی را چگونه باید آموخت (ص 4)
همچنانكه عنوان شد درس ریاضی به عنوان یك درس پایه و مبنایی برای تعیین رشته‌های تحصیلی دوره متوسط جایگاهی ویژه را در دروس دوره راهنمایی و پس از آن به خود اختصاص داده است و حل مسأله در شمار وظایف اصلی دانش‌آموزان و پرحجم‌‌ترین تكلیف درسی می‌باشد و به اعتقاد پژوهشگران (مایر[2] و همكاران، لوئیس[3] و مایر، 1978) حل مسأله هسته اصلی برنامه درس ریاضی محسوب می‌شود (مایر و همكارن 1986 ترجمه فراهانی، 1376)
لذا پژوهش حاضر با بهره‌گیری از آموزه‌های روانشناسی تفكر حل مسئله و پیروی از رویكرد تجربی آموزش راهبردهای حل مسأله ریاضی (الگوی پولیا)، تأثیر آن را بر نگرش و پیشرفت تحصیلی ریاضیات در دانش‌آموزان سال دوم راهنمایی مورد نظر قرار داده است.
بیان مسأله:
علی‌رغم اختلاف نظرهایی كه در تعریف نگرش بین روانشناسان مختلف وجود دارد، روی هم رفته تعریف سه عنصری نگرش تعریفی است كه بیشتر روانشناسان روی آن اتفاق نظر دارند. عنصر شناختی شامل اعتقادات و باورهای شخصی درباره یك شیء یا یك اندیشه است، عنصر احساسی یا عاطفی آن است كه معمولا نوعی احساس عاطفی با باورهای ما پیوند دارد و تمایل به عمل، به آمادگی برای پاسخگویی به شیوه‌ای خاص اطلاق می‌شود (كریمی، 1380)
علاقه به درس، دقت، كوشش و پشتكار یاد گیرنده را افزایش می‌دهد و در نتیجه بر یادگیری تأثیر مثبت دارد بنابراین كوشش در بالا بردن سطح علاقه یادگیرنده یكی از تدابیر مهم آموزشی معلم به حساب می‌آید و بهترین راه جلوگیری از بی‌میلی و بی‌علاقگی در یادگیرنده و افزایش سطح علاقه و نگرش مثبت او نسبت به یادگیری و فعالیتهای آموزشگاه و فراهم آوردن امكانات كسب توفیق است. (سیف، 1380). در تمام طول تاریخ آموزش و پرورش حل مسأله یكی از هدفهای مهم آموزشی معلمان به شمار می‌آمده است. از بركت پیشرفتهای روانشناسی علمی معاصر روز به روز بر اهمیت این موضوع افزوده شده است، روانشناسان و نظریه‌پردازان مختلف بر نقش یادگیرنده در ضمن فعالیتهای مختلف یادگیری بویژه فعالیت حل مسأله در كشف و ساخت دانش تأكید فراوان داشته‌اند. جان دیویی[4]، جروم برونر[5]، ژان پیاژه[6]، لئو ویگوتسكی[7] از جمله كسانی هستند كه بر نقش فعالیت یادگیرنده در جریان حل مسأله بر دانش اندوزی تأكید داشته‌اند و نظریه سازندگی یا ساختن‌گرایی یادگیری از ثمرات افكار این اندیشمندان است. بنا به گفته كیلپاتریك[8] (1918 به نقل از آندرز[9]، 1998) یادگیری در آموزشگاه باید هدفمند باشد نه انتزاعی و یادگیری هدفمند از راه واداشتن دانش‌آموزان به انجام پروژه‌های مورد علاقه و انتخاب خودشان بهتر امكان‌پذیر است (سیف، 1380)
در جامعه ما افراد زیادی در حال تحصیل در مقاطع مختلف آموزش و پرورش هستند و علاوه بر آن نگرش سنتی و احتمالا منفی نسبت به یادگیری و كاربرد ریاضی وجود دارد. این مشكل بخصوص در مورد درس ریاضی پر‌رنگ‌تر و جدی‌تر می‌نماید. روش راهبردهای حل مسأله روشی است كه با مشخص كردن مراحل و اصولی كه در پی خواهند آمد می‌تواند كمك شایانی در جهت رفع این معضل نماید. تحقیق حاضر به دنبال مشخص كردن تأثیر آموزش روش راهبردهای حل مسأله در تغییر نگرش و پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی می‌باشد.
ضرورت تحقیق:
جورج پولیا در دیباچه و ویرایش دوم كتاب چگونه مسئله را حل كنیم می‌نویسد «ریاضیات این افتخار مشكوك را دارد كه در برنامه آموزشگاهها موضوع كمتر جالب توجه همگان باشد… معلمان آینده از مدارس ابتدایی عبور می‌كنند برای آنكه از ریاضیات بیزار شوند… و سپس به مدارس ابتدایی بازمی‌گردند تا به نسل تازه‌ای نفرت داشتن از ریاضیات را تعلیم دهند» (1956، صفحه 16) در پایان پولیا ابراز امیدواری می‌كند كه خوانندگان خود را متقاعد سازند كه ریاضیات علاوه بر این كه گذرگاهی ضروری برای كارهای مهندسی و دست یافتن به شناخت علمی است، مایه شادی و لذت باشد و چشم‌اندازی برای فعالیتهای عقلی از درجه بالا بوجود آورد. (پولیا، 1956، ترجمه آرام، 1369)
همچنین نگاهی به درصد عدم قبولی و عدم رضایت دانش‌آموزان از درس ریاضیات و دیگر مشكلاتی كه دانش‌آموزان را در این درس با دردسر مواجه ساخته است، بعلاوة عدم وجود ذهنیت روشن و منطق والدین از این درس، پژوهشهایی را می‌طلبد، كه استراتژی حل مسئله در ریاضی نیز یكی از این پژوهشهاست و در پژوهش حاضر مورد توجه است (اصغری نكاح، 1378)
صالحی و سرمد (1373) می‌نویسند اكنون زمان آن فرا رسیده است تا این كمبودها را جبران نموده و نظامهای كاربردی برای آموزش حل مسأله ایجاد نمائیم و آموزش و پرورش ما به پژوهشهای متعدد و گسترده‌ای نیاز دارد تا ابتدا اصول حاكم بر این آموزش و سپس شیوه‌های كاربردی آن را كشف نموده و نهایتا جایگاه این شیوه‌ها را در یك برنامه درسی آموزشگاهی مشخص كند.
عموما به اهمیت ریاضی واقفیم و می‌دانیم داشتن پایه‌ای مناسب در درس ریاضی تا چه حد به پیشرفت دانش‌آموزان و دانشجویان در سایر دروس كمك می‌كند، اما اغلب دانش‌آموزان نمی‌دانند كه درس ریاضی را چگونه باید آموخت (ریاضی سال دوم راهنمایی، 1377، ص 4)
با توجه به مطلب فوق هدف عمده پژوهش حاضر بررسی تأثیر آموزش روش گام به گام حل مسأله ریاضی جورج پولیا در نگرش نسبت به درس ریاضی و پیشرفت تحصیلی در آن می‌باشد كه این راهبردهای حل مسأله در قالب طرح چهار مرحله‌ای جورج پولیا ارائه می‌گردد.
همچنانكه از مقایسه یافته‌های پژوهشهای گذشته و نظریات پیرامون حل مسأله با طرح جورج پولیا برمی‌آید این طرح قسمتهای بسیاری از مولفه‌های كلیدی اثرگذار مانند: خلاصه كردن صورت مسأله، ترسیم شكل، نظارت و تصحیح اشتباهات را شامل می‌شود و لذا انتظار می‌رود آموزش آن در كلاس و درس ریاضی ثمربخش باشد.
بصورت شاخص این پژوهش دو هدف زیر را دنبال می‌كند:
تعیین تأثیر آموزش روش راهبردهای حل مسأله در پیشرفت درس ریاضی و همچنین بهبود نگرش نسبت به درس ریاضی در دانش‌آموزان دوم راهنمایی علاوه بر اهداف نظری فوق، در بعد اهداف عملی این پژوهش به دنبال ارائه یك روش سودمند و كاربردی آموزش راهبردهای حل مسأله به دانش‌آموزان می‌باشد تا هم به بهبود نگرش دانش‌آموزان و پیشرفت تحصیلی‌شان در ریاضیات كمك كند و هم مورد استفاده مدرسین محترم درس ریاضی قرار گرفته و یا به عنوان روش كارآمد در طراحی و تألیف كتب درسی سهمی از آموزش را به تعلیم راهبردهای حل مسأله اختصاص دهد.
فرضیه تحقیقی بیانی است كه به توصیف رابطه بین متغیرها پرداخته و انتظارات پژوهشگر را درباره رابطه بین متغیرها نشان می‌دهد و به همین دلیل یك راه‌حل پیشنهادی است. می‌دانیم كه چنانچه پژوهشگر دلایل مشخصی برای پیش‌بینی رابطه معنی‌دار بین متغیرها داشته باشد از فرضیه جهت‌دار كه در آن جهت ارتباط یا جهت تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مشخص و معین است، استفاده می‌كند (دلاور، 1380). با گذری بر ادبیات فرضیه تحقیقی و پژوهشی و با توجه به تحقیقات و مطالعات گذشته پژوهشگر از فرضیه جهت‌دار در این پژوهش استفاده می‌نماید:
دو فرضیه مطرح شده در این پژوهش عبارتند از:
1- آموزش راهبردهای حل مسأله، پیشرفت در ریاضیات را افزایش می‌دهد.
2- آموزش راهبردهای حل مسأله، نگرش نسبت به درس ریاضیات را بهبود می‌بخشد.
تعریف اصطلاحات و متغیرها
تعریف نظری راهبردهای حل مسأله
راهبردهای حل مسأله، نمایانگر مهارتهای شناختی و فراشناختی فوق‌العاده پیچیده‌ای است كه در مقایسه با فرایندهایی نظیر زبان‌آموزی و تشكیل مفاهیم، در سطح بالاتری از پردازش اطلاعات است و معرف یكی از هوشمندانه‌ترین فعالیتهای آدمی است. راهبردهای حل مسأله سلسله عملیاتی هستند كه بواسطه آن توجه، ادراك، حافظه و سایر فرایندهای پردازش اطلاعات به شیوه‌ای هماهنگ برای دستیابی به هدف برانگیخته شوند. از این رو حل مسأله حتی در مورد تكالیف و مسأله‌هایی كه ساختار روشن و تعریف شده‌ای دارند به عنوان یكی از پیچیده‌ترین اشكال رفتار آدمی تلقی می‌شود (نیوئل و سانین[10]، 1972).
تعریف عملیاتی راهبردهای حل مسأله:
برای راهبردهای حل مسأله اصول، راهكارها و طرحهایی مطرح شده‌اند كه این پژوهش الگوی حل مسأله جورج پولیا را برگزیده است. الگو یا طرح جورج پولیا شامل چهار گام ذیل می‌باشد (پولیا، ترجمه آرام، 1376).
1- فهمیدن مسأله: مجهول چیست؟ داده‌ها كدام است؟ شرط چیست، شكلی رسم كنید. علامتهای مناسب را به كار ببرید.
2- طرح نقشه: ارتباط میان داده‌ها و مجهول را پیدا كنید، مسأله‌های كمكی یا مسأله‌های مشابه قبلی را در نظر آورید. به تعاریف، فرمولها و قضایا رجوع كنید، مسأله را به چند قسمت تقسیم كنید و در صورت امكان معادله‌ای بسازید.
3- اجرای نقشه: با توجه به فرمول، اصل یا قضیه و تقسیمات انجام شده از داده‌ها یا معلومات به مجهول دست یابید.
4- مرور و امتحان كردن جواب: نتیجه را وارسی كنید. آیا نتیجه به دست آمده درست است؟ آیا از راههای دیگری نیز می‌توان به این نتیجه رسید؟
چهار مرحله فوق‌الذكر به صورت كلی در مورد هر مسأله ریاضی قابل استفاده و اجرا می‌باشد. در این پژوهش در قسمت آموزش، راهبردهای حل مسأله را به صورت اختصاصی‌تری همراه با مثالها و تمرینات ویژه جبر، هندسه و حساب تدریس كرده‌ایم.
متغیرهای تحقیق
متغیر مستقل
آن دسته از شرایط یا خصوصیات را كه پژوهشگر در كاوش تحقیقی خود آنها را دستكاری و كنترل می‌كند تا رابطه تجلی آنها را با متغیر دیگری در موقعیت ویژه مشاهده و بررسی نماید را متغیر مستقل می‌گوییم (نادری و نراقی، 1376)
متغیر مستقل این پژوهش، آموزش راهبردهای حل مسئله می‌باشد. این مداخله به صورت یك فرایند تدریس هفت جلسه‌ای با طرح درس و اهداف مشخص (كه ذكر آن در صفحات بعد خواهد آمد) بر گروه تجربی اعمال و ارائه می‌گردد.
متغیر وابسته:
آن دسته از شرایط یا ویژگی‌هایی را كه با وارد یا خارج نمودن متغیر مستقل در فعالیتهای حوزه تحقیقی، تغییر می‌یابد (یا ظاهر یا محو می‌گردد) متغیر وابسته می‌گوییم (ص 89)
دو متغیر وابسته در این پژوهش مطرح است
الف) متغیر وابستة نگرش نسبت به ریاضیات
ب) متغیر وابستة پیشرفت در درس ریاضی
متغیرهای كنترل
پژوهشگر جهت جلوگیری از عوامل و متغیرهای دیگری كه به جز متغیر مستقل، متغیرهای وابسته را دستخوش تغییر می‌كنند و از طرفی چون این متغیرها قابل شناسایی و پیشگیری هستند، بایستی تدبیری بیاندیشد. به این گونه تغییرها، متغیرهای كنترل می گویند كه در این تحقیق عبارتند از:
الف) متغیر عمومی مربوط به آزمودنیها نظیر هوش، طبقه اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی و …
با توجه به انتخاب تصادفی و جایگزینی تصادفی آزمودنیها در دو گروه و با توجه به اینكه آزمودنیها تقریبا همگی از لحاظ فرهنگی و اجتماعی در یك سطح قرار داشتند (موقعیت منطقه‌ای یكسان) تا حدودی این متغیرها كنترل شده‌اند.
ب) متغیر معلم و خصوصیات وی كه احتمالا در آموزش و یادگیری دانش‌آموزان مداخله می‌كند كه سعی شده تا با انتخاب معلم مشترك برای هر دو گروه، تا حدودی این متغیر نیز كنترل شود.
ج) متغیر زمان آموزش:
زمان جلسات آموزش راهبردهای حل مسأله (برای گروه آزمایش) جزو زمان موظف حضور دانش‌آموزان در مدرسه و كلاسهای جبرانی بوده است.
د) متغیر پایه تحصیلی: با انتخاب (محدود كردن) دانش‌آموزان پایه دوم راهنمایی كنترل شده است.
ه) متغیر جنس: جنس آزمودنیها پسر می‌باشد
و) متغیر نوع مدرسه: نوع مدرسه دولتی می‌باشد و انتخاب فقط از فهرست مدارس دولتی شهرستان طارم صورت پذیرفته است.
تعریف عملیاتی آموزش راهبردهای حل مسئله (متغیر مستقل)
در پژوهش حاضر آموزش راهبردهای حل مسئله بر اساس الگوی جورج پولیا در قالب طرح درس 7 جلسه‌ای تدوین و اجرا شده است. هر جلسه در مدت 45 دقیقه و با اهداف و سرفصلهای ذیل برگزار شد.
اهداف جلسه اول:
1- تعریف مسأله و آشنایی با قسمتهای معلوم و مجهول
2- آشنایی با دسته‌بندی مسایل به سه دسته مسایل جبر، هندسه، حساب
3- آشنایی با روش گام به گام حل مسأله با استفاده از طرح جورج پولیا كه شامل چهار قسمت بود:
الف) فهمیدن (درك مسأله)
ب) طرح نقشه (پیش‌بینی و انتخاب راه‌حل مسأله)
ج) اجرای نقشه (استفاده از راه‌حل و رسیدن به پاسخ)
د) مرور و امتحان كردن جواب (ارزیابی نتایج)
اهداف جلسه دوم
1- مرور اهداف جلسه گذشته
2- آشنایی با نحوه استفاده از چهار گام پولیا در حل مسایل جبری
3- حل دو مسأله جبری همراه توضیح چهار گام پولیا توسط معلم
4- رفع اشكال احتمالی و پاسخ به سوالات دانش‌آموزان
5- ارائه تمرین جبر به عنوان تكلیف منزل
اهداف جلسه سوم
1- بررسی نحوه انجام تكالیف خانه و رفع اشكال
2- حل دو مسأله جبری دیگر همراه با توضیحات چهار گام توسط معلم
3- رفع اشكال احتمالی دانش‌آموزان و پاسخ به سؤالات
4- آشنایی با نحوه استفاده از روش چهار گام پولیا در حل مسایل هندسه
5- حل دو مسأله نمونه هندسه همراه توضیح چهار گام توسط معلم
اهداف جلسه چهارم:
1- مرور مطالب جلسه قبل با موضوع مسایل هندسه
2- حل دو مسأله هندسه دیگر به عنوان نمونه‌ها با همان شیوه قبلی
3- رفع اشكال احتمالی دانش‌آموزان و پاسخ به سؤالات
4- ارائه دو تمرین مربوط به هندسه به عنوان تكلیف در منزل
اهداف جلسه پنجم
1- بررسی نحوه انجام تكالیف خانه و رفع اشكال
2- آشنایی با نحوه استفاده از چهار گام پولیا برای حل مسایل حساب
4- حل دو مسائل نمونه حساب همراه با توضیح چهار گام توسط معلم
4- ارائه تمرین حساب برای حل در منزل با شیوه جورج پولیا
اهداف جلسه ششم:
1- مرور مطالب جلسه قبل
2- بررسی نحوه انجام تكالیف در منزل و رفع اشكال احتمالی
3- حل دو مسأله حساب دیگر به عنوان تمرین
اهداف جلسه هفتم
مرور مطالب 6 جلسه قبل همراه با رفع اشكال و پاسخگویی به سوالات احتمالی
شایان ذكر است نمونه مسال حل شده در حین كلاس از تمرینات دوره‌ای كتاب ریاضی دوم راهنمایی انتخاب شدند.
تعریف نظری نگرش (متغیر وابسته اول)
علی‌رغم اختلاف نظرهایی كه در تعریف نگرش بین روانشناسان مختلف وجود دارد، روی هم رفته تعریف سه عنصری نگرش تعریفی است كه بیشتر روانشناسان روی آن اتفاق نظر دارند. عنصر شناختی شامل اعتقادات با باورهای ما پیوند دارد و تمایل به عمل، به آمادگی برای پاسخگویی به شیوه‌ای حاضر اطلاق می‌شود (كریمی، 1380).
علاقه به درس، دقت، كوشش و پشتكار یاد گیرنده را افزایش می‌دهد و در نتیجه بر یادگیری او تأثیر مثبت دارد بنابراین كوشش در بالا بردن سطح علاقه یادگیرنده یكی از تدابیر مهم آموزشی معلم به حساب می‌آید و بهترین راه جلوگیری از بی‌میلی و بی‌علاقگی در یادگیرنده و افزایش سطح علاقه و نگرش مثبت او نسبت به یادگیری و فعالیتهای آموزشگاه و فراهم آوردن امكانات كسب توفیق برای اوست. (سیف، 1380).
تعریف نظری پیشرفت تحصیلی ریاضی (متغیر وابسته دوم)
به صورت كلی پیشرفت تحصیلی ریاضی اشاره به موفقیت فرد در آزمونهای ریاضی دارد.
تعریف عملیاتی نگرش نسبت به ریاضی (متغیر وابسته اول)
منظور از نگرش نسبت به ریاضی در این پژوهش نمره‌ای است كه از تفاوت بین نمره پیش آزمون و پس آزمون دانش‌آموزان در مقیاس نگرش نسبت به ریاضی به دست می‌آید.
تعریف عملیاتی پیشرفت تحصیلی ریاضیات (متغیر وابسته دوم)
نمره‌ای است كه از حاصل تفاوت بین نمره دانش‌آموز در پیش آزمون و پس آزمون (آزمون پیشرفت تحصیلی معلم ساخته) بدست می‌آید.
فصل دوم
پیشینه و زمینه های نظری پژوهش
پیشینه و زمینه‌های نظری پژوهش
مقدمه
در تمام طول تاریخ آموزش و پرورش حل مسأله یكی از هدفهای مهم آموزشی معلمان به شمار می‌آمده از بركت پیشرفتهای روانشناسی علمی معاصر بر اهمیت موضوع افزوده شده است. جان دیوئی، جروم برونر، ژان بیاژه و لئو ویگوتسكی از جمله كسانی هستند كه بر نقش فعالیت یادگیرنده در جریان حل مسأله بر دانش‌اندوزی تأكید داشته‌اند و نظریه سازندگی یا ساختن‌گرایی یادگیری از ثمرات این اندیشمندان است (سیف، 1380)
الف- مبانی نظری در زمینه موضوع تحقیق
تعریف و ویژگیهای مسئله و حل مسأله
بنا به تعریف، وقتی یادگیرنده با موقعیتی روبرو می‌شود كه نمی‌تواند با استفاده از اطلاعات و مهارتهایی كه در آن لحظه در اختیار دارد به آن موقعیت سریعا پاسخ دهد یا وقتی كه یادگیرنده هدفی دارد و هنوز راه رسیدن به آن را نیاموخته است، می‌گوئیم با یك مسئله[11] روبرو است. با توجه به تعریف مسئله، می‌توان حل مسأله[12] را به صورت تشخیص و كاربرد دانش و مهارتهایی كه منجر به پاسخ درست یادگیرنده به موقعیت یا رسیدن او به هدف مورد نظرش می‌شود تعریف كرد.
بنابراین، عنصر اساسی حل مسأله كاربست دانش‌ها و مهارتهای قبلا آموخته شده در موقعیتهای تازه است. به همین سبب در طبقه‌بندی انواع یادگیری (بلوم و همكاران، 1956) حل مسأله در طبقه كاربستن آمده است. در نظریه گانیه[13] (1985) حل مسأله یادگیری قاعده سطح بالاتر نام گرفته است. طبق این نظریه، یادگیرنده از تركیب قاعده‌های مسئله قاعده‌های سطح بالاتری درست می‌كند كه این خود منجر به حل مسأله می‌شود. بنابراین، در حل مسأله، یادگیریهای قبلی فرد، به ویژه قواعد یا اصولی كه قبلا آموخته‌اند، باید به طریقی تازه با هم تركیب شوند. به عنوان مثال، فرض كنید یادگیرنده در درس جبر برای بار اول با مسئله زیر روبرو می‌شود:
برای حل كردن این مسأله باید دو قاعده یا دو اصل زیر را درباره این مسئله قبلا آموخته باشد:
اصل اول: ضرب یك عدد n یعنی جمع آن عدد با خودش n دفعه
اصل دوم: هر عدد به توان r یعنی ضرب آن عدد در خودش r دفعه
بعد از تركیب این دو اصل، اصل بالاتری به صورت زیر به دست می‌آید:
اصل سطح بالاتر، برای ضرب دو عدد مشابه با نماهای مختلف در یكدیگر، باید آن دو عدد را به تعداد حاصل جمع نماهای آنها در هم ضرب كنیم.
یعنی:
لازم به ذكر است حل مسئله صرفا دانستن اطلاعات، مفاهیم، یا اصول و كنار هم قرار دادن آنها نیست، بلكه یادگیرنده باید راههای تازه تركیب دانشهای قبلی بویژه قواعد یا اصول قبلا آموخته شده را كه به حل مسائل منجر می‌شود كشف كند. (سیف، 1380)
حل مسئله و انتقال یادگیری[14] یا انتقال آموزش[15] رابطه نزدیكی با یكدیگر دارند. گروهی از روانشناسان حل مسئله را نوعی انتقال یادگیری می‌دانند. بنا به تعریف، انتقال یادگیری به تأثیر یادگیریهای قبلی بر یادگیریهای بعدی گفته می‌شود. مدافعان این نظر كه حل مسئله نوعی انتقال یادگیری است می‌گویند در حل مسئله چیز تازه‌ای آموخته نمی‌شود بلكه یادگیرنده اصول آموخته شده قبلی را در موقعیتهای جدید به كار می‌بندد. انتقال یادگیری معمولا به دو صورت انتقال مثبت و انتقال منفی صورت می‌گیرد. در انتقال مثبت یادگیری قبلی یادگیریهای بعدی را آسان‌تر می‌سازند. به عنوان مثال، كسی كه قبلا دوچرخه‌سواری یاد گرفته و می‌خواهد موتورسواری بیاموزد یادگیری‌اش آسان‌تر از كسی است كه دوچرخه‌سواری نیاموخته است. در این مثال، مقداری از اصول و مهارتهایی كه در دوچرخه سواری یاد گرفته شده است به یادگیری موتورسواری انتقال می یابد.
در انتقال منفی یادگیریهای پیشین سبب ایجاد اختلال در یادگیریهای بعدی می‌شوند. به عنوان مثال، كسی كه قبلا رانندگی اتومبیل در كشور ایران را یاد گرفته است وقتی بخواهد در كشور انگلستان رانندگی كند، دچار اشكال می‌شود زیرا در كشور انگلستان، برخلاف ایران، رانندگی از سمت چپ جاده صورت می‌گیرد و عادتی كه راننده ایرانی در راندن اتومبیل از سمت راست جاده كسب كرده احتمالا رانندگی در سمت چپ را برای او با اشكال مواجه خواهد ساخت.
بنابراین می‌توان نتیجه گرفت كه انتقال مثبت مستلزم كاربرد اصول، قوانین و قواعد یاد گرفته شده قبلی در موقعیتهای جدید برای حل كردن مسئله تازه است. در حل مسئله پیدا كردن یك راه بخصوص برای یك مسئله ویژه زیاد مورد نظر نیست، مهم آن است كه در اثر حل مسئله یك اصل یا قانون انتزاعی به دست آید كه برای موقعیتهای دیگر قابل تعمیم باشد. به همین سبب است كه یادگیری به دست آمده از حل مسئله بیشتر از سایر یادگیریها قابل انتقال به موقعیتهای جدید است (سیف، 1379).
تفكر انتقادی و حل مسئله از نظر ماهیت یك چیز هستند و هر دوی آنها از انواع تفكر آدمی به حساب می‌آیند. با این حال، می‌توان تا اندازه‌ای آنها را از یكدیگر متفاوت دانست. به باور سیفرت[16] (1991)، تفكر انتقادی بیشتر به فرایند تفكر مربوط می‌شود، در حالیكه حل مسأله بیشتر با فرآورده یا نتیجه تفكر سروكار دارد. همچنین سیفرت درباره این دو فعالیت ذهنی می‌گوید، معمولا، اما نه همیشه تفكر انتقادی با مسائل باز و گسترده سروكار دارد اما حل مسأله اغلب با مسائلی انجام می‌شود كه دارای جوابهای واحد و مشخص هستند (ص 209)، دمبو[17] (1994) برای تفكر انتقادی استفاده از استدلال قیاسی در تحلیل یك معما و برای حل مسئله حل یك مسئله ریاضی یا شیمی را مثال زده است. همچنین، تفكر انتقادی علاوه بر حل مسئله دارای عناصری از ارزشیابی نیز هست. به رغم اختلافات بالا، بسیاری از روانشناسان پرورشی، از جمله سیفرت (1991)، این دو مهارت ذهنی را در حدی مشابه می‌بینند كه برای آنها مراحل یادگیری و آموزش یكسانی را پیشنهاد داده‌اند. (سیف 1379).
در چند سال اخیر پژوهشگرانی نظیر شیگما تاوكاتسومی[18] (1993) در آموزش ریاضی به اهمیت مؤلفه‌های فراشناختی در حل مسئله پی برده‌اند. ایشان معتقدند آگاهی نسبت به اهمیت مؤلفه‌های شناختی و بالطبع تنظیم آنها، نوعی توانایی ذهنی است كه از شناخت متمایز می‌گردد، این توانایی ذهنی، فراشناخت نام دارد و از مفاهیم نوین حوزه علوم شناختی به شمار می‌رود. فلاول[19] (1985) در تعریف فراشناخت[20] می‌گوید: فراشناخت هر گونه دانش یا فعالیت شناختی است كه موضوع آن فعالیت شناختی باشد، یا اینكه فعالیت شناختی را تنظیم نماید. (فلاول، 1985). با توجه به تعاریف فوق و دیگر تعابیر پیرامون فراشناخت و با نظری به تعاریف راهبردهای حل مسأله در می‌یابیم كه حل مسأله آمیزه‌ای از مسایل شناختی و مهارتهای فراشناخت می‌باشد و به همین ترتیب نوعی هم‌پوشی و درآمیختگی نیز در پژوهشها و نظریات این دو موضوع وجود دارد.
قیمت فایل فقط 6,900 تومان
برچسب ها : بررسی تأثیر آموزش راهبردهای حل مسأله در پیشرفت ریاضی و بهبود نگرش نسبت به درس ریاضیات در دانش‌آموزان , طرح توجیهی بررسی تأثیر آموزش راهبردهای حل مسأله در پیشرفت ریاضی و بهبود نگرش نسبت به درس ریاضیات در دانش‌آموزان , بهبود نگرش نسبت به درس ریاضیات در دانش‌آموزان , دانلود بررسی تأثیر آموزش راهبردهای حل مسأله در پیشرفت ریاضی و بهبود نگرش نسبت به درس ری
