دسته: علوم انسانی مقاله بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی در 78 صفحه ورد قابل ویرایش
قیمت فایل فقط 5,000 تومان
مقاله بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی در 78 صفحه ورد قابل ویرایش
فرود و افت و خیز مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، هدف از این پژوهش گردآوری و ثبت پیشینه مطبوعاتی اراك است كه در هراستان و شهری یكی از بایسته‌های فرهنگی آن استان و شهر به شمار می‌رود. متاسفانه تا كنون در این زمینه جز مقاله محققانه اما مختصر آقای سعید رجبی فروتن با عنوان (مطبوعات استان مركزی تاكنون) كار در خور توجهی صورت نگرفته است. تحقیق حاضر نیز بر اساس منابع و ماخذ موجود و با تلاش و تكاپوی فراوان از طریق دستیابی به اطلاعات پراكنده‌ای كه نزد بعضی پیش‌كسوتان هنوز زنده این عرصه موجود بود، چرا كه اصولا دستیابی به پاره‌ای آگاهی‌های لازم به دلیل نبودن ماخذ و مدارك قابل اعتماد و استناد، برای پژوهندگان مقدور نگردید.
نكاتی كه پیش از مطالعه این پژوهش نیاز به یادآوری دارد به قرار زیر است:
1-از پاره‌ای نظریات كه در این تحقیق نام برده شده متاسفانه حتی یك نسخه نیز باقی نمانده و اصولا بعضی از نشریات حتی منتشر نشده‌اند و صرفا فردی به عنوان صاحب امتیاز، مجوز چاپ نشریه‌ای را گرفته اما نشریه به هر دلیل به مرحله چاپ نرسیده است كه حتی المقدور با استفاده از آگاهی‌های موجود سعی شده است شرح حال صاحب امتیاز یا هر گونه اطلاع مفید دیگر به دست داده شود.
2- تنظیم فهرست الفبایی نشریات بر اساس اطلاعات مندرج در دو كتاب زیر صورت گرفته است:
الف- تاریخ جراید و مجلات ایران، تالیف محمدصدر هاشمی
ب- چهره مطبوعات معاصر ایران، تالیف غلامحسین صالح یار
و اگر نام جریده‌ای در این ماخذ نبود، بر اساس نمونه موجود آن جریده را معرفی كردیم.
3- سعی شده است درباره هر نشریه ابتدا شناسنامه آن، در حد آگاهی‌های موجود آورده شود. سپس یك مقاله بعنوان نمونه كار و پس از آن یادداشت‌ها و توضیحات پژوهندگان. نكته در خور توجه آن است كه كوشش شده انتخاب مقالات به گونه‌ای باشد كه علاوه بر نشان دادن سبك و سیاق نوشتاری و محتوایی حاوی آگاهی‌هایی درباره روال كار و نحوه انتشار خود نشریه نیز باشد.
4- در نحوه انعكاس مقالات سعی شده است ضمن تمایز مقاله با استفاده از حروف شكسته رسم الخط نشریه نیز حفظ شود. گر چه این التزام- به خاطر رعایت امانت- پاره‌ای ناهماهنگی‌ها و حتی اشتباهات نگارشی را نیز به دنبال داشته كه به پژوهندگان نیز پوشیده نیست و امید است كه خوانندگان این نقص را بر ما ببخشایند.
5- اطلاعات و آگاهی‌هایی كه بر اساس گفتار شفاهی افراد تهیه شده و بیشتر جنبه نقل به مضمون دارد، در گیومه « » قرار داده نشده است.
اما در هر صورت نام منبع و مرجع مورد استناد ذكر شده است.
6- در انتخاب متون، به ویژه اشعار، بیشتر جنبه‌های اجتماعی و آگاهی بخشی اثر از محتوی و روال نشریه مورد نظر بوده و قوت و ضعف اثر به لحاظ ادبی ملاك انتخاب نبوده است. به همین دلیل چه بسا نظمی سست و مخدوش نیز به عنوان نمونه‌ای از یك نشریه انتخاب شده باشد.
این رساله تمام آنچه كه باید باشد نیست. چیزی است كه ما توانسته‌ایم نه آنچه كه می‌خواسته‌ایم بنابراین كاستی‌هایش بسیار و ناگفته‌هایش فراوان است و امید آنكه آیندگان به رفع نواقص این اثر به تلاش برخیزد كه همه چیز را همگان دانند.
7-از دو نشریه به جز عنوان نشریه و نام صاحب امتیاز آن هیچ گونه اطلاعاتی به دست نیاوردیم و ذكر آنها را در بخش شرح تفصیلی مطبوعات ضروری ندانستیم.
1- راهنمای اجتماعی اراك- صاحب امتیاز احمد محمدی عراقی
2- سعادت اراك- صاحب امتیاز بانو سلطنت استاد آقا
اولین روزنامه نگار اراكی
تا آنجا كه اطلاع داریم- به احتمال قریب به یقین- میرزا محمد صادق خان امیری ملقب به ادیب الممالك اولین سلطان آبادی (اراكی) است كه در خارج از اراك اقدام به انتشار نشریه كرده است. جرایدی كه به مباشرت و مدیریت ادیب الممالك منتشر می‌شده، به شرح زیر است:
1-ادیب الممالك در سال 1316 قمری نایب رئیس مدرسه لقمانیه تبریز شد و در همان حال جریده «ادب» را در تبریز منتشر كرد .روزنامه «اطلاع» در شماره 457 خود كه روز چهارشنبه منتشر شد هشتم رجب سال 1316 انتشار یافته درباره «ادب» چنین می‌نویسد:
«در این هفته نمره اول روزنامه ادب مصوب پست دارالسلطنه تبریز به اداره انطباعات ایران پرتو وصول افكند.
به شرف مطالعت آن نایل شدیم، همانا این جریده فریده از نتایج دانش و افكار و نسایج كلك سحار ادیب اریب و فاضل لبیب آقا میرزا صادق خان و ادیب الممالك پیش خدمت حضور همایون از احفاد مرحوم مبرور قائم مقام است كه صاحب فضل حسب و وراث علم و ادب و به یقین از كان جز زرناب و از عمان جز در خوشاب چیزی نزاید و بر نیاید. این روزنامه منحصرا «از علوم و معارف بحث و نگارش خواهد نمود..
امیدواریم آثار بدیعه و مطالب رفیعه از افكار آن جناب در صحایف روز این جریده به یادگار بماند و دانش طلبان از آن بهره‌مند گردند.»
ادیب الممالك تا زمانی كه در تبریز بود 22 شماره از نشریه (ادب) را در آنجا منتشر كرد.
3- ادیب الممالك درسال 1318 قمری ناچار به ترك تبریز شد. ابتدا به قفقاز رفت و پس از چندی به مشهد آمد و در ارض مقدس مجددا نامه (ادب) را منتشر كرد. انتشار نامه (ادب) مشهد از 4 رمضان 1318 تا شوال 1320 قمری ادامه داشت . دیباچه اولین شماره (ادب) مشهد شعری است از ادیب الممالك با این مطلع:
چون دانا ز گنجینه در واز كرد
به نام خدا نامه آغاز كرد
جهت اطلاع از نوع نثر ادیب الممالك قسمتی از سرمقاله (ادب) مشهد را نقل می‌كنیم.
«بعضی در نفیسه و لئالی بی همتا در قعر بحار جراید به نظر غواصان خامه دبیران مملكت غرب رسیده است كه همواره در طلب آن سر از پا نشناخته در تك رویاهای ژرف متلاطم و گرداب‌های هایل خطرناك فرورفته و به وسایل گوناگون آن جواهر رنگارنگ بر سر ممالك خود كشانیده و دوش و بنا گوش عروسان فكر ابنای وطن را بدان لئالی پر بهار آرایش دهند. وقتی با كمال دقت به چشم بصیرت در می‌نگریم می‌بینم كه میزان ترقی و تنزل هر مملكتی از وضع و ترتیب و رواج بازار جراید آن سامان و مقیاس فكرت روزنامه‌نگاران و فوائد و آثار مترتبه از نشر جراید در آن قلمرو به دست می‌آید. پس به این اعتبار می‌توان گفت كه روزنامه هر مملكتی نماینده و مرات افكار و خیالات مردم آنجا است…
این بنده درگاه از دیرگاه می‌خواست گمشده وطن را كه خانمانش بر باد و نام و نشانش از یاد رفته است، در طی اوراق جراید به دست آوردو چشم فرزندان سعادتمند را به دیدار پدر مهربان روشنی بخشد.
امید كه بزرگان به این خیال خرده نگیرند و بنده را جاهل و بوالهوس نشمارند. زیرا جراید همچنان كه بیان كردیم آیینه افكار عالم اند و نقاد قلب بنی‌آدم و بسیاری دیده‌ایم كه مردمان نام و نشان گمشده خود را در اوراق مجلات اعلان كرده و به اندك زمانی از وی خبر و اثر یابند این كرت سیم است كه بدین كار شگرف و خیال مقدس پرداخته‌ام و انصاف همی دهم كه چون در ایام سلف اعتمادم بر این خامه ابتر و اعتضادم بر توجه ابنای بشر بود، تایید الهی در پیشرفت امورم مساعدت نفرمودی، چنان كه در وهله اول كودك فكرم قبل از اوان ترضیع زبان در كام كشید. دفعه آخری در رحم مادر سقط گردید ولی اینكه سپری ساخته‌ام كه سهم حوادث بر وی كارگر نشود. زیرا كه ملازم حصن ولایت است و چراغم شمع هدایت، آن را كه روی امید به آستان قدس حضرت ثامن الائمه و سراج الامه مولانا علی بن موسی الرضا علیه و آبائه و اولاده آلاف التحیه والثنا باشد، البته با ثابت و سیار در ستیزد و از گردش لیل و نهار نپرهیزد.»
ادیب الممالك در سال 1321 قمری به تهران آمد و نامه (ادب) را در آنجا منتشر كرد. نخستین شماره (ادب) تهران روز دوشنبه 27 رجب، عید مبعث حضرت الرسول (ص) منتشر شد.
4- ادیب الممالك در سال 1323 قمری مسافرتی به باكو كرد و در آنجا به نشر ضمیمه فارسی نامه (ارشاد) همت گماشت.
نامه (ارشاد) بادكوبه
«متجاوز از یك سال ورقه ضمیمه به زبان فارسی داشته و نویسنده ورقه فارسی آن یكی از بزرگ‌‌ترین شعرا و نویسندگان و روزنامه نگاران دوران مشروطیت ایرانی یعنی مرحوم ادیب الممالك بوده است.»
5-ادیب الممالك پس از مشروطه سر دبیر روزنامه (مجلس) شد. این روزنامه كه یكی از بهترین روزنامه‌های صدر مشروطیت است به مدیریت محمد صادق طباطبایی منتشر می‌شد. در اولین شماره آن قصیده معروف ادیب الممالك به این مطلع آمده است:
شاد باش ای مجلس ملی كه بینم عنقریب از تو آید درد ملت را در این دوران طبیب
6- ادیب الممالك مدتی سردبیر نشریه دولتی (ایران) شد كه مدیر آن ندیم السلطان بود و چندی نیز از طرف وزارت داخله مدیر نامه نیمه رسمی (آفتاب) گردید. امور این روزنامه زیر نظر میرزا حسن خان صبا قرار داشت.
7- ادیب الممالك در سال 1325 قمری نشریه (عراق عجم) را در تهران منتشر كرد. نامه (عراق عجم) ارگان جمعیتی به همین نام بود كه سرلوحه آن چنین آمده است:
«در این جریده مطالب علمی، ادبی، اخلاقی، سیاسی پلتیكی، حب وطن، امور متعلقه به مدارس، بیداری ابنای وطن و مقالات عام المنفعه درج می‌شود.»
توضیحات:
حسن تهرانچی فرزند سید علی در سال 1297 شمسی در اراك به دنیا آمد تحصیلات دبیرستانی خود را به پایان رساند و موفق به دریافت دیپلم علمی شد. ابتدا كارمند اداره نان و غلات گردید و سپس به اداره دارایی منتقل و سرانجام كارمند اداره كار شد و دو سال پیش از انقلاب بازنشسته شد. آقای تهرانچی در گفتگویی به ما گفت:
در سال 1330 همراه آقای محمدرضا قدوه عضو برجسته حزب توده كه در وزارت فرهنگ نفوذ فوق العاده‌ای داشت به وزارت فرهنگ رفتیم و امتیاز هفته نامه «سندان» تا سال 1332 ادامه داشت و بعد از كودتای 28 مرداد در محاق تعطیل افتاد واكنون پس از گذشت سال‌ها چیزی از 2- هیچ حزبی در ایران به اندازه حزب توده فعالیت فرهنگی نداشت. این حزب در طول دوران فعالیت خود به ویژه در سال‌های 32-1320 با انتشار جراید گوناگون طبقات مختلف مردم را با آرمانهایش آشنا می‌كرد. هم چنین تشكیلات وابسته به این حزب نظیر جمعیت هواداران صلح» نیز هر یك جریده‌ای داشت كه در نهایت خواسته‌های حزب را منعكس می كرد.
3- در سال 1311 مقرر شد كه تغییراتی در عهدنامه دارسی داده شود. چون مذاكرات دولتمردان ایران با نمایندگان كمپانی نفت طولانی شد. رضا شاه عصبانی گردید و متن قرارداد را در بخاری منزلش انداخت و سوزاند و آن گاه دولتمردان را وادار كرد تا قرارداد دیگری با نمایندگان كمپانی منعقد نمایند، كسانیكه در این كار دخالت داشتند عبارت بودند از: سید حسن تقی زاده وزیر دارایی، محمد علی فروغی (ذكا الملك) وزیر امور خارجه، علی اكبر داور وزیر دادگستری، حاج مخبر السلطنه هدایت نخست وزیر و عبدالحسین تیمور تاش وزیر دربار، طبق این قرارداد منافع نفتی ایران به مدت شصت سال در اختیار دولت انگلیس قرار گرفت.
در سال 1326 تبریز سید حسن تقی‌زاده را به نمایندگی مجلس شورای ملی انتخاب كردند. در موقع تصویب اعتبارنامه‌ها نمایندگان از او خواستند كه درباره آن قرارداد توضیحی بدهد. تقی‌زاده در پاسخ گفت كه در آن موقع هیچ یك از ما علامت اختیاری نداشتیم و ما آلت فعل بودیم نه فاعل آن. از آن زمان عنوان آلت فعل علامت مشخصه تقی‌زاده شد.
4- حزب توده در ابتدای كار با دكتر مصدق مخالف بود و او را عامل امپریالیسم آمریكا می‌شمرد . پس از وقایع سی‌ام تیر ماه حزب توده سیاست خود را تا حدودی تصحیح كرد ولی هیچ گاه با دكتر مصدق موافقت اصولی نداشت . در سال 1336 كه حزب توده پلنوم وسیع خود را در مسكو تشكیل داد با اعتراف به اشتباهات گذشته خود، روش حزب را در مقابله با حكومت ملی دكتر مصدق تقبیح كرد.
5-در سال 1330 محمدرضا قدوه نامزد نمایندگی دوره هفدهم مجلس ملی از طرف حزب توده بود. انتخابات این دوره به علت اختلافات شدید محلی در اراك انجام نشد. و اگر هم انجام می‌شد با نفوذ فوق العاده‌ای كه فئودال‌ها در اراك داشتند، قدوه برنده انتخابات نمی‌گردید.
توضیحات:
1-دكتر احمد مدنی فرزند حاج سید هاشم مدنی دكتر داروساز و كارمند بهداری اراك بود و همچنین امتیاز یكی از داروخانه‌های اراك را نیز داشت، تا آنجا كه دكتر مدنی را می‌شناسیم وی اهل روزنامه‌نگاری نبود و توانایی نگارش مقالات روزنامه را نداشت. به همین جهت حسین محسنی سجادی كه امتیاز هفته‌نامه «سمنگان» را داشت، مدیریت این هفته‌نامه را به عهده گرفته بود تا هم در نگارشات مقالات به دكتر مدنی كمك برساند و هم دیدگاه های سیاسی خود را در آن منعكس نماید. بنابراین هفته‌نامه «مدنی» از نظر روش و هدف و نوع مقالات چیزی در حد و خط «سمنگان» كه قبلا آن را معرفی كرده بودیم به شمار می‌آید.
2- این هفته‌نامه ظاهرا منتسب به هیچ دسته و تشكیلاتی نبوده و هدفش صرفا تنویر افكار عمومی و خدمت به همشهریان عزیز قلمداد شده است. اما با توجه به شخصیت مدیر مسئول آن حسین محسنی سجادی كه یكی از نوادگان حاج آقا محسن بود، نمی‌توان ادعای فوق را قبول كرد.
3-از میان مقالات شماره‌ای كه در اختیار ماست مخصوصا سرمقاله فوق را آوردیم تا روش پاره‌ای از مالكان و فئودال‌ها را نسبت به كشاورزان كه در آن ایام منحصرا «رعایا» نامیده می‌شدند نشان بدهیم.
ابوتراب جلی این روش را در قطعه كوتاهی آورده است:
تحصیل علوم رایگان نیست
جز خاص بزرگ زادگان نیست
یك بچه حق ندارد
پا داخل مدرسه گذارد
او را چه به خواندن و نوشتن
او بهر در وخوش است و كشتن
او را چه به درس و مشق و تحصیل
باید كه به دوش او بود بیل
4-درسال 1330 كه دكتر مصدق نام ایران را به سر تا سر آفاق برده بود كلیه نشریات ایران - به جز نشریات و جراید وابسته به حزب توده- از دولت ملی حمایت می‌كردند. این حمایت گاه از روی اخلاص و علاقه بود. و گاه برای پوشش اغراض شخصی و دسته اخیر اگر جز این می كردند مورد نفرت شدید مردم قرار می‌گرفتند. بنابراین اگر در برخی از نشریات آن زمان حمایتی از حكومت ملی شده باشد، باید به چشم تردید به آن نگریست.
5-از جمله سخنورانی كه در آن زمان با جراید همكاری می كردند و اشعار خود را منتشر می‌ساختند، یكی سید نورالدین نواب بود كه اشعارش در بیشتر نشریات منتشر می‌شد. ما نیز برای آن كه یاد او را گرامی بداریم بیتی از قصیده وطنیه او را از هفته‌نامه «مدنی» می‌آوریم.
توضیحات:
1- با تمام تلاش و كوششی كه انجام دادیم اطلاعی از زندگی صاحب امتیاز روزنامه «ندای اراك» به دست نیاوردیم. در نتیجه شخصیت محمود گودرزی برای ما ناشناخته ماند.
باستناد به شماره دو هفته نامه «ندای اراك» كه در اختیار ماست استباط ما این است كه گرداننده این نشریه- كه بی‌طرفی خود را در سر لوحه روزنامه ثبت كرده است- طرفداران دهقانان مظلوم و مخالف فئودال‌های ستمگر و هیات حاكمه فاسد و نالایق است. جهت تایید استنباط خود بخش‌هایی از مقاله (م. گ) احتمالا محمود گودرزی را بی‌كم و كاست از همان شماره در این جا نقل می‌كنیم.
«مردمان ستمدیده دهات و قصبات از مرحمت اولیای امور ناصالح به طوری مرعوب مالكین و خان‌های بی‌شرم و بی‌وجدان و بی‌رحم شده‌اند كه دیگر توانایی دفاع از حق مشروع و حفظ شئون ملی خویش را در مقابل آن فئودالیست‌های لرد ماب ندارند!!!
«من نمی‌دانم چرا این اربابان بی‌انصاف و بی‌رحم متوجه عواقب وخیم كشته‌های خویش نمی‌باشند؟!!!»
«شما فئودال‌های بی‌مروت فكر نمی‌كنید كه از منافع زحمات و مشقات همین دهقانین عریان و گرسنه است كه كاخ‌های عظیم چند اشكوبه در خیابان‌های درجه یك تهران و شهرستان‌های ایران ایجاد نموده‌اید؟!!»
«شما لرد صفتان بی‌پرنسیب هنگامی كه رعایای بدبخت را كه كم از حیوانات نمی‌دانید به كلی فراموش و از یاد می‌برید من با نظر بی‌غرضانه به شما می‌گویم كه اگر در آتیه كشور تاریخی ایران به طرف كمونیزم سوق داده شود مسبب اصلی شما مردمان عیاش و عوام فریب و طماع می‌باشید؟!!!»
2-حسین مكی از طرف و به درخواست قوام السلطنه نخست وزیر ایران نماینده اراك در دوره پانزدهم مجلس شورای ملی شد و در دوران حكومت ملی ابتدا از طرفداران دكتر مصدق بود و به هنگام خلع ید از شركت نفت خدماتی انجام داد و مردم به او لقب «سرباز فداكار» دادند. پس از وقایع 30 تیر سال 1331 حسین مكی با چند نفر دیگر به گروه مخالفان دكتر مصدق پیوست و مردم عمل ناپسند او را با لقب «سرباز خطاكار» پاسخ دادند.
3-استوكس مهردار سلطنتی انگلستان در جهت مذاكره پیرامون مسائل نفت به ایران آمد و با دست خالی به انگلستان مراجعت كرد.
جهت دریافت فایل مقاله بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامیلطفا آن را خریداری نمایید
قیمت فایل فقط 5,000 تومان
برچسب ها : تحقیق بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی , پروژه بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی , مقاله بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی , دانلود تحقیق بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی , بررسی تاریخ مطبوعات در اراك از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی
